fbpx
20
wrz
CHOROBY ZAKAŹNE

Ospa wietrzna – tego nie rób!

Posted on by Łukasz Grzywacz
OSPA WIETRZNA - EPIDEMIA W PRZEDSZKOLU

Czym jest OSPA WIETRZNA

Zakażenie wirusem VZV „Varicella-Zoster Virus”, który wywołuje ospęwietrznąi półpasiec.

Od kogo dziecko może się zakazić?

  • od innego dziecka– chorującego na ospę
  • od dorosłego (chorującego na ospę lub półpasiec) – dużo rzadziej

Jak do tego dochodzi?

Wirus przenosi się drogą kropelkową z ruchem powietrza na odległośćdo kilkudziesięciu metrów – stąd nazwa ospa wietrzna. Najbardziej zakaźny jest płyn surowiczy uwalniany z pękniętych pęcherzyków (krostek ospowych).

Wirus dostaje się do organizmu dziecka,
poprzez drogi oddechowe lub spojówki oczu.

Wędruje do węzłów chłonnych.

Następnie, poprzez krew dostaje się do wątroby i śledziony – tutaj wirus się mnoży – tzw. replikacja wirusa

Po 10-21 dniach, atakuje skórę i błony śluzowe jamy ustnej, aby następnie zakazić kolejną osobę.

Dlaczego w przedszkolu panuje epidemia ospy?

PIERWSZE DZIECKO

chore w przedszkolu

 Rodzice pierwszego dziecka nie są świadomi, że ich dziecko jest zakażone ospą.

Ok. 1-2 dni przed pojawieniem się pierwszych pęcherzyków ospowych dziecko bardzo intensywnie zakaża swoich kolegów i koleżanki z grupy.

Dopiero po pojawieniu się objawów i wizycie u pediatry dziecko jest izolowane od swoich rówieśników.

DRUGIE DZIECKO

chore w przedszkolu

 Dziecko skontaktowane z ospą w przedszkolu swoje pierwsze objawy rozwinie dopiero za ok. 14 dni (od 10-21 dni) – tzw. czas inkubacji ospy.

W tym czasie z reguły jest całkowicie bezobjawowe. Jego zakaźność z dnia na dzień rośnie i stopniowo zakaża inne dzieci.

Trzecie i kolejne dziecko powiela schemat…
TWOJE DZIECKO MIAŁO KONTAKT Z DZIECKIEM ZAKAŻONYM OSPĄ - CO ROBIĆ?

Jeśli Twoje dziecko miało kontakt z dzieckiem chorym na ospę lub u którego w przeciągu 2 dni pojawiły się wykwity ospowe.

  1. Oceń czy Twoje dziecko jest w grupie ryzyka ciężkiej ospy. Należą do niej:

  • Noworodki, czyli dzieci do 28 doby życia
  • Dzieci powyżej 12 roku życia
  • Niemowlęta urodzone przedwcześnie (wcześniaki) do 6 miesiąca życia.
  • Dzieci przewlekle chore – szczególnie przyjmujące sterydy

Jeśli Twoje dziecko nie jest w grupie ryzyka– przejdź do pkt 2.

  1. Zwiększ odporność dziecka!

  • dbaj o prawidłową dietę dziecka bogatą w witaminy
  • Zadbaj o prawidłowy poziom witaminy C – możesz suplementować ją w postaci kropelek (np. Cebion, Juvit C, Acerola i inne)

  1. Bacznie obserwuj skórę dziecka

  • poszukuj pierwszych plamek i pęcherzyków ospowych

  1. Unikaj kontaktów z kobietami ciężarnymi oraz innymi dziećmi z grupy ryzyka (szczególnie z noworodkami)

 

  • Zwalczaj objawy infekcji wirusowej

 

Okres inkubacji wirusa, czyli od zakażenia do wysypki, z reguły jest bezobjawowy. Czasami mogąpojawićsięobjawy infekcji wirusowej takie jak: ból głowy, bóle mięśni, złe samopoczucie, zapalenie gardła, katar, gorączka, rzadziej ból brzucha, biegunka.

Obniżaj gorączkę

Z domowej apteczki wybierz paracetamol, a dopiero w drugiej kolejności ibuprofen.

  • W latach 90 XX wieku pojawiały się doniesienia, że stosowanie ibuprofenu w ospie wietrznej sprzyjało zwiększeniu ryzyka nadkażenia wykwitów przez paciorkowce z gr A, jednak najnowsze badania naukowe negująwpływ ibuprofenu na zwiększenie częstości występowania powikłań. Zachowując ostrożnośćwybierz najpierw paracetamol, a jeśli gorączka nie będzie ustępowała spokojnie sięgniej poibuprofen.

NIE STOSUJ ASPIRYNY (kwasu acetylosalicylowego) -> istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia groźnego zespołu Reye’a

Zareaguj na ból gardła dziecka

Możesz bezpiecznie podać dziecku miejscowe leki na gardło np. z benzydaminą, takie Tantum Verde, Hascosept lub preparaty z nanokoloidami srebra typu Rhinoargent, czy Argentin T. Wykonaj nebulizajce z soli fizjologicznej (0,9% NaCl) 2-3 x dziennie.

  • Zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego miejscowy preparat chlorowodorku benzydaminy (Tantum Verde, Hascosept) jest przeznaczony do stosowania bez ograniczeńwiekowych, zatem także u małych dzieci i niemowlą Zarejestrowane wskazania obejmują: „leczenie objawów (ból, zaczerwienienie, obrzęk) związanych ze stanem zapalnym jamy ustnej i gardła, takich jak w zakażeniach bakteryjnych i wirusowych”, zatem również tych towarzyszących ospie wietrznej.

Zareaguj na katar

Zacznij od stosowania regularnie wody morskiej do nosa 4-5 x dziennie; Wykonuj inhalacje z soli fizjologicznej (0,9% NaCl) 2-3 x dziennie, pamiętaj o jak najczęstszym oczyszczaniu noska dziecku.

PIERWSZE KROSTKI NA SKÓRZE TWOJEGO DZIECKA

Pęcherzyki (krostki) ospowe pojawiają się w kilku rzutach, najwięcej z nich pojawia się w ciągu pierwszych 3-4 dni. Zlokalizowane mogą być w jednym miejscu (np. we włosach), częściej jednak rozsiane są po całym ciele. Krostki mogą pojawić się również w jamie ustnej dziecka.

Etapy „życia” krostki ospowej:

  1. Czerwona rumieniowa plamka
  2. Grudka ok 5-10 mm średnicy
  3. Po ok. 12 godzinach powstaje pęcherzyk wypełniony przejrzysty, a następnie mętnym płynem tzw. „kropla rosy na płatku róży”
  4. Krostka – po 2-3 dniach
  5. Strupek – po kolejnych 3-4 dniach

Cały cykl życia krostki trwa około 7 dni.

  1. Drobne blizny i przebarwienia ustępująbez śladu, o ile krostka nie była rozdrapana lub nadkażona bakteryjnie

Typowym objawem dla ospy jest równoczesne występowanie krostek na różnych etapach ‘rozwoju’ – jest to objaw ”gwiaździstego nieba”.

Skontaktuj się z lekarzem celem potwierdzenia rozpoznania!!!

Przed wizytą lekarską poinformuj o podejrzeniu ospy. W czasie wizyty Twoje dziecko nie powinno skontaktować się z innymi dziećmi. To ryzyko dla Twojego dziecka (ospa to czas obniżonej odporności i większego ryzyka zachorowania), a także ryzyko dla innych, którzy nie chorowali na ospę (szczególnie noworodki i kobiety ciężarne).

Rozpoznanie: OSPA WIETRZNA – i co teraz?

  1. Dbaj o prawidłową pielęgnację skóry Twoje dziecka

  • Codziennie wykąp dziecko
    • zrób to sprawnie, w miarę krótko
    • dodaj do wody nadmanganian potasu – działa odkażająco na skórę dziecka
    • w trakcie kąpieli nie pocieraj skóry dziecka, nie stosuj gąbek, ani myjek
    • nie używaj emolientów, korzystaj ze zwykłego mydełka dziecięcego.
    • Wycieraj dziecko przykładając ręcznik do ciała dziecka, nie pocierając – staraj sięnie uszkodzić przy tympęcherzyków.
  • Dbaj o higienę rąk dziecka – uchronisz dziecko przed przeniesieniem bakterii z rąk na krostki
  • Obetnij na krótko paznokcie chorego dziecka – uchroni to przed rozdrapaniem krostek
  • Często zmieniaj bieliznę/pieluszkę dziecka, a także pościel.
  • Unikaj słońca – nadmierne ogrzanie oraz przekrwienie skóry sprzyja powstawaniu nowych krostek

 

  1. Odkażaj krostki – zgodnie z zasadą: „sucho i czysto”. Możesz zastosować:

  • Octanisept – produkt rekomendowany
  • Riwanol
  • Raczej nie stosuj: fioletu goryczki – nie udowodniono jego skuteczności, a dodatkowo maskuje zmiany zachodzące na skórze np. możemy nie zauważyć nadkażenia krostki.
  • Nie stosuj: pudru płynnego – znacznie zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego krostek szczególnie na skórze owłosionej głowy
  • Nie stosuj: Acyklowiru miejscowo (np. Hascoviru, Zoviraxu)
    • Nie udowodniono,aby acyklowir stosowany miejscowo przynosił jakiekolwiek korzyści. Staramy się unikać stosowania miejscowo leków, które podaje się także ogólnoustrojowo – znacząco zwiększa to ryzyko oporności na lek, a także wiąże się z ryzykiem uczulenia.

Szczególne lokalizacje krostek:

Skóra twarzy
  • Ogranicz się do prawidłowej higieny
  • Mocno nasączonym wacikiem odkażaj zmiany skórne

Błony śluzowych jamy ustnej
  • W razie bólu podaj dziecku paracetamol w syropie co 6-8 godzin doraźnie.
  •  Możesz stosować preparaty z lidokainą (Bobodent, Orofar) lub z benzydaminą (Tantum Verde)

Okolica pieluszkowa
  • Dbaj o prawidłową higienę, często zmieniaj pieluszkę
  • Na bolesne zmiany w obrębie błony śluzowej okolicy ujścia cewki moczowej lub przedsionka pochwy można stosować miejscowo żel z lidokainą (Lignocainum Jelfa (typ A) Rp. – skontaktuj się z pediatrą

Spojówka oka
  • Dbaj o higienę powiek – usuwaj wydzielinę z powiek i worka spojówkowego, płucz oko dziecka fizjologicznym roztworem 0,9%NaCl , stosuj chłodne okłady z rumianku
  • Jeśli wystąpi światłowstręt u dziecka – wyciemnij pomieszczenie
  • Udaj się do pediatry, wskazana konsultacja okulistyczna.
  • Acyklowir w maści można stosować na skórę powiek oraz do worka spojówkowego. W razie nadkażenia bakteryjnego dodatkowo do leczenia włącza się antybiotyk o szerokim spektrum działania w postaci kropli do oczu, np. moksyfloksacyneRp. (FloxamicRp., Vigamox Rp.) lub tobramycyną Rp.(Tobrex Rp.) – należy jednak stosować go możliwie jak najkrócej.

 

 

  1. Zmniejszaj świąd skóry dziecka – postaraj się, aby dziecko się nie drapało

Uczucie świądu może wywoływać nadmiernie przesuszona skóra. Świąd dodatkowo nasila stres, lęk i emocje dziecka

  • W leczeniu świądu skóry stosuje się leki przeciwhistaminowe II generacji – cetryzyne(AllertecRp., ZyrtecRp.), loratadyneRp.(AeriusRp., HitaxaRp., JovestoRp.) i feksofenadyneRp.(TelfexoRp.) – nie upośledzają one sprawności psychoruchowej dziecka, przeważnie działają szybko i skutecznie.
  • Jeśli świąd jest bardzo silny, a leki przeciwhistaminowe II generacji nie przynoszą odpowiedniego rezultatu do leczenia włączamy leki przeciwhistaminowe I generacji. Zaliczmy do nich hydroksyzyne (hydroxyzinumRp.), klemastyneRp. (ClemastinumRp.) – leki te często jednak wywołują senności u dzieci.
  • Leczenie miejscowe.

Bezpiecznie możemy stosować preparaty zawierający dimentynden np. Fenistil żel. Leków tych, nie należy jednak stosować zbyt długo. Ważne jest, aby aplikować je na małym obszarze, nie przekraczając 10% powierzchni ciała.

Na szczególną uwagę zasługuje preparat PoxClin, który zawiera naturalne składniki skutecznie łagodzące świąd. Nie działa on jednak antybakteryjnie i należy go stosować na zamianę np. z Octaniseptem.

  • Zwiększaj odporność dziecka 
    1. Dbaj o prawidłową dietę dziecka bogatą w witaminy – zajrzyj do artykułu: „7 produktów uodparniających”
    2. Dbaj o prawidłowy poziom witaminy C – możesz suplementować ją w postaci kropelek (np. Cebion, Juvit C, Acerola i inne)
  • Działaj objawowo – obniżaj gorączkę, uśmierzaj ból gardła, katar oraz inne objawy infekcji wirusowej – patrz wyżej.

Nadkażona krostka!

Najczęstszymi powikłaniem jest nadkażenia bakteryjne wykwitów ospowych. Krostki nadkażane są zwykle przez paciorkowca ropotwórczego z grupy A lub gronkowce złociste. Zakażenie najczęściej obejmuje powierzchowną część skóry i ogranicza się do liszajca, natomiast nie leczone może doprowadzić do zapalenie tkanki podskórnej (tzw. róża), zapalenia powięzi mięśni, sepsy i wstrząsu septycznego. Zakażenie może postępować bardzo gwałtownie, dlatego w każdym przypadku skontaktuj się z pediatrą.

Nadkażenia powierzchowne skutecznie leczymy preparatami miejscowymi, np. mupirocynąRp.(BactrobanRp., MupiroxRp.), jednak czasami zachodzi potrzeba włączenia antybiotyku doustnego. Tutaj lekami pierwszego wyboru są kloksacylinaRp.(SyntarpenRp.) lub cefalosporyna I generacji (DuracefRp.), jednak za każdym razem lekarz podejmuje decyzje o potrzebie hospitalizacji dziecka.

PAMIĘTAJ: Rozdrapana, zakażona krosta = duże ryzyko blizny!

Duże znaczenie w postawaniu blizn ma również predyspozycja genetyczna dziecka do tworzenia tzw. bliznowców (keloidów).

Inne powikłania…

Dużo rzadziej występuje zapalenie płuc, ucha środkowego, mięśnia sercowego, opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, móżdżku. Ryzyko wystąpienia powikłań w przebiegu ospy różni się w zależności od wieku chorego. U zdrowych dzieci obserwuje się je rzadko i najczęściej dotyczą dzieci starszych, tzn. >15. roku życia, oraz tych najmłodszych, tzn. <1. roku życia.

Kiedy lekarz rozważa włączenie AcyklowiruRp. (HeviranuRp.):

  • u pacjentów powyżej 12. roku życia,
  • u pacjentów z upośledzoną odpornością komórkową,
  • u noworodków, u których osutka wystąpiła między 5. a 12. dniem życia,
  • u przedwcześnie urodzonych niemowląt do 6. miesiąca życia,
  • u pacjentów, którzy zarazili się w wyniku intensywnego kontaktu, na przykład z bliskimi członkami rodziny (rodzeństwo, dzieci, rodzice)
  • u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry oraz z innymi chorobami przewlekłymi, w tym cukrzyca, choroby płuc leczone sterydami ogólnoustrojowo lub wziewnie (większe ryzyko zapalenia płuc), a także dzieci przyjmujące na stałe kwas acetylosalicylowy (Aspirynę) (zwiększonego ryzyka zespołu Reye’a)
  • u pacjentów z powikłaniami ospy wietrznej, o ile zostały rozpoznane w okresie zakaźności choroby (nieprzyschnięte pęcherzyki).
  • u pacjentów bez czynników ryzyka, jednak z ciężkim przebiegiem: z dużą ilość wykwitów, zmianami w jamie ustnej, przedłużonym wysiewem nowych wykwitów (>3 dni), utrzymującą się gorączką.

Leczenie AcyklowiremRp.– lek hamujący replikację wirusa VZV.

Leczenie najlepiej rozpocząć do 24 godzin od pierwszej krostki – zapewnia to największą skuteczność. Tabletka dobrze rozpuszcza się w wodzie – należy rozpuścić ją bezpośrednio przed podaniem. Jedyny problem może wynikać z jej gorzkiego smaku tabletki.

Leczenie acyklowiremRp. nie wpływa niekorzystnie na naturalną odporność przeciwwirusową, nie wypływa na wytworzenie przeciwciał anty-VZV po przebyciu ospy wietrznej, nie wpływa także na ryzyko półpaśca w wieku dorosłym.

Terapia jest bezpieczna, występuje małe ryzyko działań niepożądanych, najczęstsze z nich to: ból i zawroty głowy (obserwowane zazwyczaj u dzieci z nieprawidłową czynnością nerek), nudności, wymioty, ból brzucha oraz osutka skórna (w tym indukowana promieniowaniem słonecznym).

Pamiętaj !!!

W czasie przyjmowania acyklowiruRp. zapewnij Twojemu dziecku odpowiednią podaż płynów – istnieje niewielkie ryzyko krystalizacji leku w nerkach. Unikaj przebywania dziecka na słońcu.

Co się dzieje po przechorowaniu ospy?

Po przechorowaniu ospy u dziecka wytwarza się trwała odporność na całe życie. Wirus ospy, nie jest jednak usuwany w organizmu dziecka, pozostaje jednak w stanie uśpienia w zawojach nerwowych i pod wpływem gwałtownego spadku odporności może się uaktywnić wywołując półpasiec. Półpasiec dotyka osoby starsze, wykwity ospowe pojawiają się wówczas wzdłuż obszarów unerwionych przez jeden nerw (tzw. dermatom), w którym był uśpiony wirus VZV.

Na koniec bardzo ważna UWAGA!!!

Upewnij się, że Twoja córka była szczepiona lub przechorowała ospę w dzieciństwie! Istnieje bardzo duże ryzyko zachorowania na ospę w czasie ciąży (spadek odporności + kontaktowanie się z innymi mamami dzieci w wieku przedszkolnym). Ospa w czasie ciąży grozi ryzykiem powstania trwałych wad płodu i w konsekwencji może doprowadzić do poronienia!

Jak to zrobić?

  • sprawdź w książeczce zdrowia czy dziecko było szczepione lub czy chorowało na ospę – ta informacja powinna być odnotowana w odpowiednim miejscu przez pediatrę.
  • Jeśli nie masz pewności: wykonaj badanie krwi, w kierunku Immunoglobuliny G przeciwko wirusowi VZV (IgG p/wirusowi ospy VZV)

Skróty:

Rp. – skrótem „Rp.” oznaczono leki dostępne na receptę. Tylko lekarz w trakcie wizyty lekarskiej, po uprzednim zbadaniu dziecka i zebraniu wnikliwego wywiadu, może ustalić wskazania do ich stosowania i dopasować indywidualne dawkowanie u konkretnego pacjenta.

Przed zastosowaniem zaleceń opisanych w artykule skontaktuj się ze swoim lekarzem pediatrą.  Artykuł ma na celu jedynie wspomagać pracę pediatry. Przed użyciem leków opisywanych w artykule zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania i skonsultuj się z lekarzem, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu i Twojego dziecka życiu lub zdrowiu.

Łukasz Grzywacz

Mobilny Gabinet Pediatryczny